MẪU NGHÊ ĐÁ ĐẸP

Trong văn hoá người Việt có rất nhiều linh vật không có thật trong đời thường nhưng lại mang một ý nghĩa tâm linh và phong thuỷ hết sức đặc biệt như Tỳ Hưu, Thiềm Thừ, Kỳ Lân và Nghê.

Nghê đá hay một số nơi gọi là ngao đá xuất phát từ trong thần thoại Việt Nam là một linh vật biến thể từ sư tử và chó. Đây là một linh vật thường xuất hiện ở trước cổng của khác không gian tâm linh như đình chùa, miếu tự ở Việt Nam.

Nghê đá hay tượng nghê đá là một linh vật mang đậm văn hoá của người Việt đã xuất hiện từ ngàn xưa. Nhưng trải qua bao năm tháng thì hình dáng của con nghê cũng có chút đổi khác để phù hợp với quan niệm tâm linh đổi mới và thích hợp hơn với bản sắc, văn hoá Việt.

Nghê là linh vật có đầu giống sư tử hoặc Kỳ Lân với móng vuốt sắc nhọn ở chân nhưng lại có thân hình của loài chó. Vì vậy nhiều người vẫn thường bị nhầm lẫn giữa Kỳ Lân, Tỳ Hưu, Sư tử đá và nghê đá.

Điểm khác biệt của nghê và cũng là điểm nhấn mang đậm văn hoá dân gian Việt Nam đó là hình tượng loài chó. Chó là một loài vật trung thành và cũng hết sức gần gũi với đời sống của người Việt. Đó không chỉ là một con vật mà còn là một người bạn, một thành viên trong gia đình vừa trung thành vừa bảo vệ gia chủ khỏi kẻ gian hay thú dữ.

Vì vậy người Việt kết hợp giữa những nét thần thoại của kỳ lân và rồng với những nét mạnh mẽ, dân gian của loài chó rất khéo léo để tạo ra con nghê vừa uy nghi vừa gần gũi.

2. Nguồn gốc ra đời -truyền thuyết con nghê đá

Truyền thuyết về con nghê đá bắt đầu xuất hiện từ thiên niên kỷ thứ 1 trước công nguyên hay cuối thời Văn Lang đầu Âu Lạc. Theo các tài liệu lịch sử ghi chép lại thì nguồn gốc con nghê gắn liền với nhiều câu chuyện kỳ bí linh thiêng.

Trong truyền thuyết thì khi rồng sinh con nhưng đến đứa con thứ 8 lại mang một hình dạng rất đặc biệt. Đầu của nó không có sừng như các con rồng khác, chân thì tuy có móng suốt như rồng nhưng lại trông giống như chân của sư tử. Đuôi của nó rất dài và nhìn tổng thể của nó thì vừa toát lên vẻ hùng mạnh, mãnh liệt vừa mang một sức mạnh có thể chống được các loại tà ma ác quỷ. Con vật này đã được đặt tên là Kim Nghê.

Cũng chính từ lúc đó mà hình tượng của Nghê được sử dụng rộng rãi trong dân gian từ các ngôi chùa, đình làng, miếu tự đến nhà dân để chống lại tà ma. Một số nhà có địa vị thời xưa còn dùng hình tượng con nghê đặt trước cổng nhà để thể hiện sự bề thế và địa vị xã hội cao sang.

3. Lịch sử nghê đá Việt Nam qua năm tháng

Nhìn lại các công trình kiến trúc của Việt Nam từ Bắc vào Nam qua bao năm tháng thì có thể bắt gặp được hình tượng nghê đá. Đặc biệt là ở các làng quê Bắc Bộ. Nhưng ngay cả ở cung đình Huế cũng có sự hiện diện của con nghê. Trước cửa Hiển Nhơn và Miến Môn Thế Tổ trong Hoàng Thành Huế chính là hai cặp nghê được dựng sừng sững.

Tuỳ mỗi vùng miền mà hình tượng nghê đá có khác biệt đôi chút. Con nghê ở cung đình Huế cũng mang nét vương giả hơn và được chạm trổ khá cầu kỳ với các chòm lông xoắn ở đầu, mang tai và đuôi cùng với các đao lửa ở bốn chân và lưng.

Còn ở các làng quê miền Bắc Việt Nam thì trước cổng làng bao giờ cũng có một con nghê bằng đá lớn để bảo vệ cả làng. Từ thời Đông Sơn cũng đã có nghê ở trên đèn. Ngày xưa mọi người gọi nó là con “tịch tà”, nghĩa là trừ điều xấu. Và hình tượng con nghê đội đèn cũng có mặt trong những món đồ đồng Đông Sơn muộn.

Sau đó thì sự xuất hiện của nghê hay ngao đá ngày càng nhiều hơn. Các ngai vàng của vua thời Nguyễn đều có cặp nghê chầu bên dưới với ý nghĩa là loài sư tử thiêng. Cung điện Thái Hoà của nhà Nguyễn cũng có hình tượng con nghê ở đó. Điều đó đã chứng tỏ được ý nghĩa đặc biệt của con nghê trong đời sống xã hội thời bấy giờ.

Nghê đá có ý nghĩa gì trong phong thuỷ?

Mỗi một linh vật trong văn hoá người Việt đều mang một ý nghĩa đặc biệt riêng. Nếu như Sư Tử là đại diện của sức mạnh, Rồng là đại diện của quyền lực và Tỳ Hưu là linh vật mang đến tài lộc thì nghê là loài thú mang nhiệm vụ canh gác, bảo vệ cho mọi người. Đây cũng chính là ý nghĩa cao đẹp nhất của hình tượng con nghê đá trong phong thuỷ và được mọi người tìm mua để trang trí và bảo vệ cho các nơi linh thiêng hay nhà cửa.

Nghê phong thủy được biết là có tác dụng ngăn chặn, xua đuổi tà ma, các hung khí tà khí quấy nhiễu nên thường được đặt ở trước cổng của đình, chùa. Ngoài việc xua đi điềm xấu thì Nghê cũng có tác dụng hóa giải, trấn trạch khí xấu tại một vùng đất nên còn được đặt ở những nơi như ngã ba, nhà có đường cong hoặc vật nhọn hướng vào.

Vì vậy mỗi một nơi đặt nghê khác nhau lại mang đến những ý nghĩa phong thuỷ khác nhau như:

• Nghê đặt trước cổng làng, đình chùa, miếu tự: thường được đặt ở vị trí từ trên cao nhìn xuống. Nghê được đặt ở vị trí này có khả năng nhìn thấu và kiểm soát được tâm hồn, ý nghĩ của từng người khi bước qua nơi này. Từ đó, Nghê sẽ biết được mỗi người đó có tâm địa ra sao, có phải là người tốt hay không và có xứng đáng để bước vào nơi này không

• Nghê đặt tại ngã ba đường, trước cửa nhà dân: Nghê đặt tại những vị trí này nhằm hóa giải những điềm xấu, sát khí, hung khí có thể mang đến cho chủ nhà. Tuy vậy, Nghê đá đặt trước nhà cần được làm đúng phong thủy, không được quá lớn hay quá nhỏ. Bên cạnh đó, nghê luôn đặt theo cặp để đảm bảo cân bằng âm dương và phát huy cao nhất hiệu quả của mình
• Nghê đặt tại các khu lăng mộ dòng họ, lăng mộ người có quyền thế; chức vụ: trong quan niệm dân gian, Nghê sẽ canh gác cho giấc ngủ ngàn thu của người dưới mộ, giữ cho người đã khuất có được sự thanh thản, bình yên nơi chín suối. Một số người còn cho rằng, Nghê xuất hiện trước mộ cũng thể hiện được niềm thương xót, kính cẩn của con cháu trong nhà với người đã khuất.